Które zawody są w ostatnim czasie bardziej narażone na ryzyka? Uczciwie rzecz ujmując, niemal wszystkie. Prostym wyjaśnieniem jest naturalny wzrost świadomości prawnej w społeczeństwie – co prowadzi do wzrostu liczby roszczeń, czy też postępującego procesu komplikowania się otaczającej nas rzeczywistości. To z kolei niechybnie prowadzi do większej podatności na błędy. A popełniane błędy prowadzą często do powstania szkód, a dalej – roszczeń odszkodowawczych. Na podstawie własnych spostrzeżeń zebraliśmy poniżej kilka przykładów zawodów, w których w naszej ocenie wzrost ryzyka jest najbardziej dostrzegalny.
Z perspektywy produktu OC księgowego i obsługi płac zmiany podatkowe wpływają na ryzyko w zawodzie księgowego. To jednak nie wszystko – chaos w prawie podatkowym ma również istotny wpływ na ryzyko, które występuje w innych produktach ubezpieczeniowych. Weźmy na początek OC biur rachunkowych – przy czym należy rozumieć to szeroko, nie tylko jako ubezpieczenie obowiązkowe przedsiębiorców usługowo prowadzących księgi rachunkowe, ale również (a może przede wszystkim) jako pakiet ubezpieczeń dobrowolnych, obejmujących czynności doradztwa podatkowego niezastrzeżone dla uprawnionych podmiotów oraz tak zwane kadry i płace. Od momentu ograniczenia ubezpieczenia obowiązkowego tylko do prowadzenia ksiąg rachunkowych (10 lat bardzo szybko minęło…) odnotowujemy wyraźny trend obciążenia szkodowością właśnie polis dobrowolnych, ponieważ większość błędów popełnianych przez księgowych dotyczy kwestii podatkowych lub związanych z naliczaniem wynagrodzeń. Poradzić sobie z tym problemem można przez odpowiednio zdefiniowany zakres ubezpieczonych czynności. Wymaga to z jednej strony umiejętności wytłumaczenia ubezpieczonemu, że ubezpieczenie obowiązkowe nie wystarczy, a z drugiej – rzetelnego ustalenia, jaki tak naprawdę jest zakres świadczonych usług. Ten bowiem jest coraz szerszy i niejednokrotnie wykracza ponad standardowo formułowane opisy ubezpieczonej działalności.
Ryzyka doradców podatkowych
Dotknęliśmy już problemu prawa podatkowego, więc idźmy dalej – do doradców podatkowych, których przecież także to dotyczy, chociaż w tym przypadku jest nieco prościej zaradzić problemowi. Po pierwsze, z uwagi na inny niż w przypadku biur rachunkowych tryb ustalania istnienia obowiązku ubezpieczenia (w skrócie: jest prościej). Po wtóre, ubezpieczenie obowiązkowe obejmuje z zasady wszystkie czynności, które doradca podatkowy może wykonywać. Oczywiście z uwagi na bardzo niską sumę gwarancyjną ubezpieczenia obowiązkowego zaaranżowanie nadwyżki z rozsądnym limitem wydaje się oczywistą potrzebą.
Nie tylko prawo podatkowe mierzy się z wyzwaniami wynikającymi z nadmiernej aktywności ustawodawcy. Może to przecież dotyczyć każdej gałęzi prawa, co powoduje też, że ryzyko dla innych zawodów prawniczych wcale nie spada. W tym przypadku pomaga również szeroka ochrona w ubezpieczeniu obowiązkowym, a i sumy gwarancyjne są znacząco wyższe niż w przypadku doradców podatkowych. Nadal jednak zaaranżowanie ubezpieczenia nadwyżkowego jest nad wyraz wskazane – roszczenia znacznie przekraczające limit ubezpieczenia obowiązkowego wcale nie należą do rzadkości.
OC zawodowe wobec nowych technologii
Teraz pora odpłynąć nieco dalej od tradycyjnych zawodów. Od jakiegoś czasu bowiem coraz śmielej na arenę wkraczają Inspektorzy Ochrony Danych, czyli funkcja przewidziana w RODO. Tutaj ryzyko związane z przestrzeganiem i stosowaniem przepisów nadal jest istotne, a do tego skumulowane na jednej tylko dziedzinie prawa. Ale wyzwaniem są także te czynności IOD, które dotykają kwestii organizacyjnych czy wręcz wymagają wiedzy w zakresie nowych technologii i cyberbezpieczeństwa. Nie ma tutaj ubezpieczenia obowiązkowego, więc ubezpieczają się wyłącznie ci, którzy są świadomi ryzyka. Trudno jest oszacować liczebność tej grupy, jednak ostrożne szacunki na poziomie kilkunastu tysięcy osób (!) powodują, że jest to potencjalnie bardzo ciekawy fragment rynku. Z pewnością też nie w pełni jeszcze zagospodarowany.
Idąc dalej – skoro już padło hasło nowych technologii – dochodzimy do ciekawej i znacznie zróżnicowanej grupy informatyków. Oczywiście słowo „informatyk” jest mało precyzyjne, podobnie jak pochodzący z PKD opis „działalność związana z oprogramowaniem” nie mówi zbyt wiele. Wyzwaniem w tym przypadku jest więc ustalenie faktycznej działalności wykonywanej przez ubezpieczonego, bo to wpływa wprost na ryzyko ubezpieczeniowe. Grupa specjalistów IT jest też o tyle specyficzna, że większość takich osób na polskim rynku zatrudniona jest nie na etacie, a w ramach samozatrudnienia. A to powoduje z natury rzeczy większe narażenie na roszczenia odszkodowawcze, choćby z uwagi na brak ochrony wynikającej z kodeksu pracy. Zatem grono potencjalnych klientów, oprócz firm IT rzecz jasna, obejmuje również wszystkie te osoby zatrudnione na B2B. Jednocześnie świadomość ubezpieczeniowa w tej branży jest na dość niskim poziomie, co powoduje, że mimo pogarszających się nastrojów i medialnych doniesień o zwolnieniach grupowych, rynek do zagospodarowania pozostaje wciąż duży. Trudności związanych z ubezpieczeniem takiego ryzyka jest relatywnie sporo – po pierwsze, wspomniana nie najwyższa świadomość ubezpieczeniowa, która, jeśli się pojawia, to często wynika z wymogu posiadania polisy postawionego przez kontrahenta. Po drugie – w porównaniu do innych zawodów ustalenie rzeczywistej działalności i ocena ryzyka ubezpieczeniowego bywają czasochłonne.
Dotychczasowa długoletnia praktyka i wypracowane schematy mogą okazać się niewystarczające w zapewnieniu właściwej ochrony w związku z wykonywaną pracą. Ryzyko dla wspomnianych zawodów rośnie i nie zanosi się, aby te trendy się odwróciły. Pozostaje tylko nadążyć za nimi.
