Prawie 600 mld zł z Polityki Spójności i Krajowego Planu Odbudowy popłynie między innymi na przyspieszenie zielonej i cyfrowej transformacji, zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego, poprawę bezpieczeństwa transportowego, w tym kolejowego. Unijne środki będą do rozdysponowana pomiędzy programy krajowe i regionalne. Z samej tylko Polityki Spójności do samorządów trafi ok. 150 mld zł, które będą umożliwiały refundację z budżetu UE wydatków poniesionych przez Polskę w programach realizowanych w latach 2021–2027.
W 2023 roku wydatki na inwestycje w jednostkach samorządu terytorialnego osiągnęły prawie 88 mld zł. Jest to rekordowy wzrost – o 145% w stosunku do roku poprzedniego, związany głównie z inflacją oraz wyborami. Inflację widzimy również wyraźnie w dynamice wartości inwestycji w roku 2022 w stosunku do 2021 (125%). Nie do pominięcia jest też wpływ wyborów, który mobilizował do działań lokalnych. Powiązanie z datami wyborów było widać również w latach poprzednich, kiedy to wzrost wydatków nastąpił w przedwyborczym 2018 roku, a później dynamika wydatków już spadała.
Ciekawszym parametrem pokazującym poziom wydatków inwestycyjnych jest udział tych wydatków w wydatkach ogółem jednostek samorządowych. W roku 2023 wzrósł on do 23% w porównaniu do 17% w roku 2022. Poza latami wyborczymi wskaźnik ten utrzymuje się średnio na poziomie 16%. Skokowy wzrost inwestycji w 2023 wiązał się z dotacjami z różnych funduszy rządowych, w tym Rządowego Funduszu Inwestycji Lokalnych oraz Programu Inwestycji Strategicznych.
Udział wydatków na inwestycje w wydatkach ogółem jednostek samorządu terytorialnego w latach 2018–2023
Najwięcej pieniędzy wydawanych jest na poziomie gminnym – ponad 53% wszystkich wydatków jednostek samorządu terytorialnego, zaś najmniej przez powiaty i województwa – jedynie 12% i 13%. W środku plasują się miasta na prawach powiatu, z udziałem w wydatkach 22%.
Jeszcze ciekawsza jest struktura tych wydatków, które możemy prześledzić na podstawie raportu Liderzy inwestycji. Ranking wydatków inwestycyjnych samorządów 2020–2022 publikowany przez Pismo Samorządu Terytorialnego WSPÓLNOTA.
Bezsprzecznie najwięcej inwestycji jest związanych z transportem. W przypadku województw i powiatów jest to ponad 50% wydatków inwestycyjnych. Głównie są to wydatki na budowę i modernizację dróg, lecz również na wymianę taboru komunikacji zbiorowej.
Struktura wydatków inwestycyjnych w 2022
Do powyższego obrazka warto dorzucić dwa słowa o kondycji firm w branży budowlanej. Według Raportu Coface: Niewypłacalność firm w Polsce, w I kwartale 2023 r. liczba niewypłacalności wzrosła prawie 150% rok do roku. Dotyczy to w większości małych i średnich firm, lecz to właśnie te realizują inwestycje na poziomie gminnym. Również większe firmy budowlane mają problemy z rentownością. Pojawia się między nimi coraz ostrzejsza konkurencja cenowa, a dodatkowo w wynikach finansowych wielu z nich widać reperkusje niewystarczającej waloryzacji kontraktów.
Mam zatem nadzieję, że rok 2024 ustabilizuje nam sytuację, a nadchodzące fundusze wniosą spokój na rynku budowlanym, zapewniając finansowanie dla nowych inwestycji.
